ULUSLARASI ILISKILERLE ILGILI TEMEL KAVRAMLAR VE ACIKLAMALARI
- “Uluslararasi Iliskiler”, küresellesen dünyamiz içinde hizla gelisen, Siyaset Bilimi alaniyla iliskili ve Sosyal Bilimler içinde de birçok bilim dali ile baglantilari olan bir bilim dalidir.
- Dış Politika: hükûmetlerin baska hükûmetler ile yaptigi anlasmalari, iliskileri, bazen savaslari içeren dis politikadir.
- Uluslararası Ekonomi: Ilkelerin ekonomik kalkinmalarinda, dis ticaret, dis yatirim, dünya ekonomisinde rekabet gücüne sahip olmak ile girisimci ve yaratici ekonomik siniflara ve sektörlere sahip olmak da çok önemli rol oynamaktadir. Bu temelde de, son dönemlerde uluslararasi ekonomi cok buyuk rol oynamistir.
- Uluslararası Hukuk: Basta bagimsiz devletler olmak üzere, uluslararasi toplum üyelerinin birbirleri ile olan iliskilerinde uymak zorunda olduklari hukuk kurallarinin tümüdür.
- İnşa Edici Yaklaşım:BM ya da AB gibi uluslararasi örgütlerin, ulus içi ve küresel ölçekte hareket eden sivil toplum kuruluslarinin, uluslararasi iliskilerde reform yaratabilecegine inanan ve reform yoluyla daha adil ve demokratik bir dünya yönetiminin infla edilebilecegini öneren yeni bir yaklasim.
- EleŞtirel Kuram : Bati merkezli kuramlardır.
- Mutlakiyetçilik:Devletin gücünün, yetkisinin ve adaletinin tek elde toplandigi ve monarsinin sinirsiz otoriteye sahip oldugu merkezî yönetim biçimidir. 17. yüzilda ingiliz siyasal düsunur Thomas Hobbes (1588-1679), Ingiltere’de yafladigi kaos ortaminda egemenligi, kralin mutlak ve sinirsiz gücüyle tanimlamasiyla mutlakiyetçi yönetimin gerekliligini mesrulastirmaya calismasidir.
- Merkantilizm :Milletlerin zenginliginin ticaretten elde edilecek arti degerin maksimize edilmesinden olusacak degerli madenlerin birikimine dayandiran ve ekonomide ulusal korumacilari benimseyen iktisadi politika, devletlerin çikarlarinin iktisadi faaliyetlere öncelenmesidir
- Endüstri Devrimi :Avrupa’nin batisindaki Fransa ve Ingiltere, Endüstri Devrimi sonucunda zengin bir burjuva sinifina sahip olduklarindan denizasiri ülkelere genislemek fleklinde ticari ve siyasi arzulari nedeniyle donanmaya önem verdiler ve girisimcileri tesvik ettiler.
- Sömürgecilik: 16. yüzyilda Cografi kesiferle baslayan ve 20. yüzyilin ortalarina kadar süren Avrupa ülkelerinin ekonomik çikarlari için Avrupa disindaki ülkeleri (özellikle Güney Asya, Güneydo¤u Asya, Afrika ülkeleri) isgal edip oradaki yerli halk üzerinde iktisadi ve siyasi olarak hegemonya kurarak kaynaklarini kendi çikarlari dogrultusunda kullanmasidir.
- Emperyalizm :Sömürgecilikte oldugu gibi yine belli bir topragin ve grubun iktisadi ve siyasi olarak kontrol altinda tutulmasi yoluyla iktidarin sinirlarinin ötesine genisletilmesidir. Ancak emperyalizm de bu kontrol, dogrudan yerlesme fleklinde olmak zorunda degildir; dolayli biçimde bir kontrol yöntemiyle gerçeklesebilir. Endüstri Devrimi’nin ikinci dönemi sonrasinda (1870 sonrasi) Avrupa ülkelerinin hammadde ve yeni pazar arayisi, emperyalizm döneminin baslamasina neden oldu.
- Dünya Savaşı: Avusturya-Macaristandaki Franz Ferdinand’in Sirpli bir milliyetçi tarafindan 28 Haziran 1914’te öldürülmesiyle savas fleklinde patlak verdi. Bu olay sonrasinda Avusturya-Macaristan Sirbistan’a karsi savas açti ve Rusya Sirbistan’a destek verdi. Bunun üzerine Almanya, Fransa ve Rusya’ya savai ilan etti. Almanya’n›n Belçika’yi isgal etmesiyle Ingiltere, Almanya’ya savas ilan etti.
- Bolşevik Devrimi:Rus Devrimi, 1917 yilinda iki asamada Çarlik rejiminin yikilarak Sovyetler Birligi’nin kurulmasina yol açmistir. Mart 1917 yilindaki birinci asamada, Çarlik yönetimi yikilarak yerine geçici bir koalisyon hükûmeti kurulmustur. Ancak bu hükûmetin halkin isçilerin sorunlarinin çözülmesi, toprak reformunun gerçeklestirilmesi ve barisin saglanmasi gibi beklentilerini yerine getirememesinden dolayi Ekim 1917 yilinda ikinci asama olan Bolflevik Devrimi’yle iktidari Lenin’in liderlgindeki Bolsevik hükûmeti ele geçirdi. Lenin, 1918 yilinda Rusya’ya karsi savasan devletlerle Brest- Litovsk Barisi imzalayarak savastan çekildi.
- Milletler Cemiyeti:Avrupa Ahengi Sistemi, I. Dünya Savasini önleyememisti. Bu nedenle Versailles Baisl Konferansi’nda kabul edilen ve Milletler Cemiyetinin kurulus belgesi olma niteligi tasiyan Milletler Cemiyeti Tüzügü sonrasinda Cemiyet, 10 Ocak 1920’de yürürlüge girer. Y›lda bir kez toplan›r ve her üye bir oya sahiptir. Bütün Cemiyet üyelerinin temsilcilerinden olusan Milletler Cemiyeti Genel Kurulu ve bu Kurulun üyelerinin seçtigi 4-6 daimi ve sonralari 9 geçici üyeden olusan Milletler Cemiyeti olarak iki temel organdan olusur. Bu organlar, merkezi Isviçre’nin Cenevre kentinde olan Daimi Genel Sekreterlik tarafindan desteklenir. Ayrica anlasmazliklarda hakemlik görevi yapan Lahey Uluslararasi Daimi Adalet Divani ve çalisma konusunda yasama görevi bulunan Uluslararasi Çalisma Kurumu, Milletler Cemiyetine ortak üyedir.
- Faşizm:bütün yasam alanini kapsayan devlet ve ideoloji, lider begemonyasi olusturdugu ve bu ortamin Benito Mussolini önderliginde Italya’da Faflizm (1922-1939),Mussolini’nin amaci, Akdeniz bölgesinde egemenligini kurmak ve Afrika basinin söz konusu ideolojiye yönelik yayinlar yapma zorunlulugu göstermelik seçimler, kitle iletiflim araçlarinin tekelleflmesi, sansür,milliyetçilik, militarizm, fliddet, flovenizm, popülizm, antikomünizm ve antikapitalizm gibi belirleyici özelliklere sahip olan ve temel hedefi, tek partili otoriter veya totaliter bir devlet kurmak olan ideolojidir.
- Nasyonal Sosyalizm:Almanya’da parlamenter demokratik sisteme karsi ortaya çikan ve Hitler’in vurguladigi Antisemitizme (Yahudi karsitligi) ve Alman irkinin üstünlügu iddiasina dayanan Alman milliyetçiligidir. “Üstün” Alman irkinin “asagi”Yahudi irki tarafindan yok edilme tehlikesi yasadigina inanan Hitler, bu tehlikeyi yok etmek için Yahudilerin imha edilmesini savunur. Bu göruste, halk öne cikarilir ve bireyin topluluk içinde erimesi gerektigi iddia edilir.
- Soğuk Savaş:Almanya’nin bölünmesiyle ve Dogu Avrupa’nin büyük bölümünde Sovyet tipi hükûmetlerin olusmasiyla baslayan ve Sovyetler Birligi’nin Soguk Savas dönemi, II. Dünya Savasi sonrasinda, özellikle Orta Avrupa devletleri 1991’de daglislarina kadar süren siyasi, ekonomik ve askerî bakimdan iki super gücün (ABD ve SSCB) önderligindeki ideolojik iki blokun egemen oldugu dönemdir.
- İki Kutuplu Sistem:Soguk Savas döneminin uluslararasi sistem açisindan üç belirleyici özelligi vardir. Birincisi, süpergüçler olarak anilan Amerika Birleflik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyet Birligi (SSCB)’nin hegemonyasina dayali ve Dogu-Bati bloku ekseninde sürdürülen iki kutuplu ideolojik bir çatismanin uluslararasi sistemi be- lirlemesidir.
KAYNAKLAR
- Tayyar ari uluslararası ilişkilere giriş kitabı
VKV Koç Özel Lisesi Uluslararası İlişkiler Paylaşım Platformu 
